مروری بر تاریخچه ساخت آسانسور

هدف از اختراع آسانسورها، جابجایی راحت تر و سریع تر اجسام و انسان ها در حالت های عمودی بوده است. اولین آسانسورهای باری قرقره ای مربوط به ۲۳۶ سال قبل از میلاد مسیح است که  در جابجایی وسایل بنایی کاربرد داشته است. در آسانسورهای اولیه به جای موتور آسانسور از نیروی فیزیکی و بدنی افراد استفاده می شده است. استفاده از آسانسورهای مسافربری مربوط به دوران قرون وسطی در استحکامات نظامی بوده است و از آن ها برای جابجایی نیروی انسان یا حیوانات اهلی استفاده می شده است.

به تدریج با گسترش دانش فنی سیستم های حمل و نقل عمودی، آسانسورهای امروزی کم کم وارد میدان شدند. می توان گفت آتوود ریاضیدان و دانشمند بزرگ، پایه گذار علمی و طراح آسانسورهای امروزی است.

برای شناخت ریشه کلمه آسانسور جالب است بدانیم ناصرالدین شاه از خاطرات خود در سفرنامه فرنگ در خصوص آسانسور این گونه نوشته است که: “رفتیم به مریض‌خانه سنت توماس … از مرتبه‌های زیر اسبابی دارند که ناخوش را روی تخت گذاشته از توی اتاق زیر می‌کشند به مرتبه بالا می‌برند. بسیار تماشا داشت که ناخوش حرکت نکند.”

ساختار کلمه آسانسور در زبان فارسی

کلمه آسانسور، در زبان فرانسه با عنوان ascenseur و در انگلیسی با elevator شناخته می شود. در زبان فارسی از کلمه “بالابر” برای حمل بار و از کلمه “آسان بر” برای حمل انسان استفاده می گردد.

کلمه آسانسور یا ” آسان بر” از ترکیب اسم و بن فعل مضارع “بردن” ساخته شده است. بخش اول یعنی کلمه ” آسان ” در متون گذشته فارسی نیز استفاده می شده است، به عنوان مثال حافظ در بیت زیر از کلمه آسان استفاده کرده است:

الا یا ایها الساقی ادر کاسا و نا ولها         که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکلها

بخش دوم نیز بن فعل مضارع است که این کلمه هم در قدیم استفاده می شده. متن زیر از گلستان سعدی انتخاب شده است:

قصب الجیب حدیثش که همچون شکر می خورند و رقعه منشاتش که چون کاغذ زر می برند.

معنای کلمه آسانسور در فرهنگ لغت ها

با توجه به آنکه ریشه کلمات در برخی از فرهنگ نامه ها متفاوت است، در اینجا تلاش شد معنای کلمه آسانسور را از فرهنگ ها و دایرة المعارف‌ های مختلف استخراج کنیم:

معنای آسانسور در فرهنگ معین

بالابر، آسان بر (فره)، اتاقک متحرکی که به وسیله آن از طبقه ای به طبقات بالا روند و یا از طبقه بالا به پایین فرود آیند.

معنای آسانسور در فرهنگ عمید

اتاقکی در بعضی از ساختمان های چند طبقه که به وسیلۀ برق کار می کند و برای جابجا کردن افراد و حمل بار در طبقات مختلف استفاده می شود.

معنای آسانسور در دانشنامه آزاد پارسی

آسانْسور (lift) وسیله ای مکانیکی برای بالا و پایین بردن انسان یا کالا بین طبقات بنا است.

معنای آسانسور در دانشنامه ویکی پدیا

آسانسور اتاقک متحرکی است که به وسیلهٔ آن از طبقه ای به طبقات بالا روند یا از طبقهٔ بالا به پایین فرود آیند. آسانسور ها جزو تجهیزات حمل و نقل عمودی هستند که جابجایی افراد، بار و کالا را تسهیل می بخشند.

معنای آسانسور در انگلیسی

Lift : سرقت ، دزدی ، پیشرفت ، ترقی ، ترفیع ، بلندی ، جرثقیل ، بالابری ، آسانسور ، بالا بر ، بالارو ، برخاستگی

Elevator : بالا برنده ، آسانسور ، بالا بر ، بالارو

آسانسور در سایر زبان ها

نام گذاری کلمه آسانسور در سایر زبان های دنیا:

• عربی: مصعد
• ترکی: Asansör
• اسپانیایی: Ascensor
• ایرلند: Ardaitheoir
• هندی: लिफ़्ट
• چینی: 電梯

جمع بندی کلمه آسانسور

آنچه واضح است نزدیکی تلفظ آسانسور در زبان فارسی و زبان فرانسه است. بنابراین می‌ توان ریشه ورود آن را به زبان فارسی، زبان فرانسوی دانست. البته در زمان قدیم تجهیزات و فناوری‌هایی که از طریق کشورهای فرنگی من جمله فرانسه وارد ایران شده و با همان نام نیز در ایران معرفی شده و تا کنون نیز استفاده می‌شود، کم نبوده است. یکی از این فناوری ها رادیو بوده است که همچنان نیز این کلمه برای این تکنولوژی به کار برده می‌شود. تکنولوژی آسانسور نیز از این قاعده مستثنا نبوده است. اما موضوع دیگر تحلیل لغوی کلمه آسانسور است. چرا که همانطور ملاحظه شد این ترکیب از دو بخش آسان و سور تشکیل شده است. که در زبان فارسی هر دو بخش دارای معنای مشخصی است. شاید بتوان گفت بهترین کلمه برای جایگزینی کلمه آسانسور، همان آسان بر است. چرا که از نظر معنای و لغوی با کارکرد و کاربرد آسانسور مطابقت کاملی دارد.